DỈA ĐU ĐỦ SỢI & KHÔ BÒ (XẮP XẮP)

Nhớ hoài một kỷ niệm....

 

Gọi nôm na, gọn nhẹ, là món “xấp xấp”.

Xuất xứ : phía bên phải rạp chiếu bóng Ngọc Hiệp ( Đàlạt ), kế bên tiệm mì Khu Hưng.

Nhận dạng : một tủ kính đặt trên chiếc xe đẩy. Trong tủ có một ngăn lớn là đu đủ xắt sợi nhỏ. Bên cạnh có hai ngăn. Một ngăn là đầy ắp những miếng bò khô dát mỏng. Một ngăn nhỏ cũng đầy ắp những miềng gan bò sấy vàng đen óng mỡ.

Bên trên tủ kính, phía bên phải, có một hộc nhỏ sắp đầy dĩa nhựa loại nhỏ, bên cạnh là một ngăn hộc sâu đựng đũa tre.

Phía bên trái lại có một hộc đựng hai chai. Một chai màu đen xì dầu pha mặn ngọt. Một chai giấm màu đỏ ớt pha đường.

Bên dưới cùng có một chậu nước để, không phải rửa, mà chỉ nhúng sơ những chiếc dĩa và đôi đũa đã “xong phận sự”.

Và một chiếc khăn lau dĩa, đũa vừa mới tráng (sơ) để tiếp tục đón chào khách mới!!!

Chủ nhân : ông người Tàu chỉ độ trung niên, ốm người, ít nói. Nếu là ông (cũng) Tàu mà mập, dù cũng là ít nói mà xe không ở ngay vị trí kế bên tiệm mì Khu Hưng là “dỗm”. Dỗm có nghĩa là không xịn. Không có xịn là không có ngon cả hai nghĩa : ăn đã không ngon mà chọn chỗ lại không đúng là người sành điệu (ăn) !

Món này người mình gọi là gỏi đu đủ. Gặp ông Tàu thì ngôn ngữ bất đồng. Xí xô xí xa chi thì cũng bỏ đu đủ vô dĩa, cầm miếng bò khô tay trái, tay phải cầm cái kéo xấp xấp, những miếng bò khô nhỏ, dài đều đặn kích thước rớt vô dĩa. Rồi cũng tay trái, cầm miếng gan bò sấy, tay phải lại xấp xấp mấy miếng khiêm nhường rớt vô dĩa. Tới công đoạn cuối thì cả hai tay. Một tay cầm chai đen xì dầu một tay cầm chai giấm pha ớt đỏ, chụm đầu chai, nhanh lẹ xịt vô dĩa gỏi. Nửa bên trọng, nửa bên khinh. Bên khinh là xì dầu gạn đúng phần một. Bên trọng là giấm ớt gạn đúng phần hai. Hài hòa mặn, ngọt, chua, cay. Lại còn nhanh, rất nhanh (mà không lanh chanh) nhón tay cầm cọng rau quế, lại “xấp xấp” vô dĩa. Những sợ rau đều đặn như nhau!

Khách nhận dĩa, ngó ướm chừng, thấy dĩa nào cũng y dĩa nấy. Thiệt ra thì cũng có nhỉnh hơn vài cọng đu đủ, vài sợi rau, chút nước xì dầu, giấm ớt. Nhưng chỉ ngó bằng sự thèm thuồng hưởng thụ chớ đâu ngó bằng con mắt đong đo.

Tiếng là một dĩa nhưng  khi nhúng ướt nước xì dầu thêm nước giấm chua ngọt thì eo sèo chỉ còn đâu hơn một gắp đũa. Một đũa thôi, cũng đủ nhớ đời, bởi vì quá chừng là ngon. Ngon không thể diễn tả bằng lời. Nam nhi chi chí chắc là phải là năm dĩa. Nữ nhi nhỏ nhẻ mang tiếng như là mèo ăn, chắc cũng là... ba dĩa mới ( chỉ vừa) tới bến !

Bởi vì, nói thiệt, là quá ngon.

Ai đã từng ở Đàlạt là đã từng qua một dĩa “xấp xấp”. Nếu ngơ ngác hỏi “xấp xấp” là cái gì thì đâu phải là dân Đàlạt.

Ủa, mà “xấp xấp” là món chi, tên nghe lạ !

Tò mò hỏi đây là món gì. Ông Tàu ổng nói, ông diễn nghĩa bằng tiếng Tàu, mình có hiểu thấu đáo gì đâu ! Chỉ  khi ngồi chờ thấy ông tay trái cầm miếng bò khô, tay phải cầm cái kéo xấp xấp. Rồi tay trái (cũng) cầm miếng gan bò chấy, tay phải (lại) cầm cái kéo xấp xấp. Thịt bò khô, gan chấy khô rớt vô cái dĩa để thành món ăn ghiền tới nỗi thành kỷ niệm. Thành gọn nhẹ một tên gọi gợi hình là món-xấp-xấp.

Vậy thôi !

Chỉ cần gọi là xấp xấp là nhớ liền, một món ăn, theo từng hoàn cảnh, điều kiện, thời gian, để trở thành kỷ niệm khó phai nhòa...

Kỷ niệm đáng nhớ của gia đình tôi là món xấp xấp, một ngày, ở Hội Hoa Xuân.

Đó là những ngày tháng đổi đời, đói cơm lạt muối. Ngày Xuân, dành hết những đồng tiền dành dụm trong năm, chỉ đủ để vợ chồng con cái sảng khoái hưởng được nỗi thèm thuồng, mỗi người một dĩa, xấp xấp. Húp tới tận cùng miếng nước giấm chua ngọt . Dĩa sạch láng ! Buồn ghê !

Dễ cũng mười mấy năm xa, lâu lâu nhớ, vẫn làm món xấp xấp để tìm lại ngày xưa. Dù cố pha trộn đủ mùi hương cũ, vẫn chưa tìm ra chưa thấy được hương xưa.

Giờ đây, ngồi viết bài viết này, bụng đang còn no ( căng) vì món xấp xấp tự làm lấy, hồi chiều.

Nguyên do có món xấp xấp bất ngờ là tại vì cô Út lên Santa Ana, khi về mua cho ba mẹ, anh Hai, chị Ba mỗi gia đình hai gói khô bò. Ngồi ăn vã khô bò lại nhớ món xấp xấp.

Vậy thì làm món xấp-xấp.

Gần cả tiếng đồng hồ đong-đo-cân-nếm (chớ không phải đếm), thêm vận dụng cảm giác hồi tưởng ngày xưa để quyết tâm làm cho được nước chan giống như ông Tàu. Cũng một tô ( chứ không phải chai ) xì dầu pha đường cho dịu mặn, một tô giấm pha đường ớt. Nêm và nếm. Nếm và nêm. Cuối cùng, cũng tạm coi như là thành công. Chỉ “tạm coi” thôi, chứ chưa chắc...Còn phải chờ...

Gắp đũa đầu tiên, bà xã gật gù khen :" Ngon! Giống món xấp-xấp của ông Tàu hồi đó”. Tới luôn hai dĩa.

Lát sau chú Tư và cô Út về. Gắp đũa đầu tiên cũng suýt xoa : “ Ngon quá! ”.Chỉ nói ngon quá thôi không nói giống món xấp xấp của ông Tàu ngày đó!. Ngày tới với món xấp xấp cô chú còn quá nhỏ nên hoài niệm chưa đủ độ cay chua mặn ngọt để giữ lâu.

Tôi thì giữ, không những lâu, mà còn rất kỹ. Nếu không giữ lâu, giữ kỹ thì món nước chua ngọt đã không mang hương vị ngày xưa. Để khi gắp đũa đầu tiên lại nhớ về hình ảnh một một chiều, những buổi chiều, đứng chờ đợi dĩa xấp xấp ở khu rạp chiếu bóng Ngọc Hiệp....

Tha hương ngộ cố hương...Xa quê gặp lại mùi hương xưa....

Chiều xấp xấp, 02/2010

(Trích " Truyện, Trần Huy Sao, Hiên Trăng, 2013)