Xóm Đình ĐA CÁT

Viết gởi những người cùng xóm đình Ða Cát ( Cây số 4 ÐàLạt )
Tưởng nhớ : hai anh Phạm Lạc, Phạm Ðông
vừa rồi có thêm chú Kỳ, dượng Đát, anh Nho, anh Đá(Huỳnh Đình)
mới đây thôi, thêm anh Hảo !.....


Ðố ai mà không nhớ có một thời mình đã sống, nơi nào đó, trong đời. Một nơi chốn rất riêng tư và rất là thân thuộc. Quê hương đó, phải chăng? Mà trong quê hương lớn rộng còn có thầm lén một quê hương nhỏ, không kém phần ray rức bồi hồi. Ði xa thì nhớ quá chừng. Về lại, thì buồn thêm nặng. Bởi lẽ, có gì mà không thay đổi theo thời gian. Nét đổi thay đôi lúc rất tàn nhẫn và, rất là ngỡ ngàng. Ôm cả một quê hương để nhớ, chi bằng nhớ rất nhỏ nhoi thôi,một nơi chốn mình đã gắn bó rất đậm đà thân thuộc.
Trong quê-hương-lớn-rộng đời tôi, tôi nhớ, một-quê-nhỏ của tôi : Xóm đình Ða Cát!
Gọi là đa cát, chắc nghĩ là Xóm nhỏ của tôi có nhiều cát. Không, không hề có cát. Có đất cằn và cỏ Cú thì nhiều. Hay là cát đây có nghĩa là điều tốt. Ða Cát : nhiều điều tốt. Chắc cũng không đâu, vì chẳng có gì gọi là tốt cả! Ðau khổ và đói nghèo cùng cực, thì làm sao mà tốt cho được.
Nhưng thôi, cứ nghĩ là vậy đi, ở một nghĩa nào cũng được, nhưng cứ là Ða Cát. Cứ là cái Xóm nghèo cùng cực, cơm bỏ vào miệng chưa đầy, nhai hoài không muốn nuốt. Sợ nuốt đi rồi còn có miếng nào thêm! Ðó là những năm,tháng khi tôi còn bé nhỏ. Nhìn Trăng đêm Rằm mà sao thấy to lớn, cao xa. Ngó mưa trời mà cứ phập phồng lo sợ. Những mái nhà tranh vách ván đơn sơ làm sao chịu nổi phũ phàng, vùi dập. Vậy mà, tuổi thơ cứ bình bồng trôi đi trong nỗi thăng trầm thôn xóm nhỏ. Có Ông, Bà, Chú, Bác, Anh em, bạn bè, bà con làng xóm. Có chuyện rất vui và, có chuyện rất buồn. Có nét đẹp thanh tao ngọt ngào như vị ngọt của những trái ổi nồng nàn hương thơm nhà Bác Nghi. Có vị đắng của trái đào lông xanh nhà ông Thưởng. Có vị ngọt chua ê răng, ứa nước miếng của những trái mận vàng lườm nhà ôn Cai Hoành. Có vị chát đầm thấm của những trái Vả sau vườn Chùa Linh Quang. Có bâng khuâng thương nhớ của những đêm bạn bè cùng trang lứa rượt bắt cứu tù, đạp lon hay trò ma-da-trốn-tìm dưới ánh trăng sân Ðình xưa cũ...
Bây giờ, lớp đàn anh đàn chị đã đi xa, đã nằm lại. Lớp tuổi tôi cũng nằm lại, cũng đi xa...Nhưng cái xóm đình Ða Cát thì vẫn còn gần đó, xa đó lung linh mờ ảo trong hoài niệm. Mà khi nhắc lại, chắc cũng chạnh lòng xao xuyến và cả ngẩn ngơ. Hỏi ai mà không nhớ quê hương cho được. Quê hương theo dọc cả một đời người. Kỷ niệm cũng ôm hoài một nỗi nhớ.
Ðó, nói đâu xa. Năm trước, gặp anh Ðông trên đất quê người. Nhắc lại xóm đình Ða Cát, anh cám cảnh bùi ngùi. Ði xa lâu rồi, anh thèm nghe những gợi nhắc quê hương. Nghe hoài không thấy chán. Hai đứa thức thâu đêm mà nói hoài không hết chuyện. Cái xóm đình thì nhỏ mà sao chuyện cứ dài, dài mãi, nhắc nhớ hoài không thôi! Kể chưa hết chuyện ông Năm Le, miệng ăn trầu đỏ chót, gặp con nít ông le lưỡi đỏ lòm, cho vui thôi, nhưng làm tụi mình sợ xanh cả mặt, són đái lúc nào không hay( mà anh cũng són đó nghe, chớ đâu phải riêng mình tôi).Anh cười, có vẻ ngượng. Uống đẫy đà một hơi beer tâm đắc rồi bắt qua chuyện trộm ổi nhà Bác Nghi, bị bắt trói vô cây ổi chờ Cha, Mẹ tới lãnh, để bị mắng vốn đủ điều. Bữa đó về, bị cắt phần cơm, tôi đứng trong góc nhà vòng tay chịu phạt rồi ngủ quên lúc nào không biết nữa! Còn anh,chắc cũng bị mấy roi xoắn đít, nổi lằn. Còn khoe nhau những bữa lòn hàng rào nhà bác Ba Cận trộm mận "bạch tạp", giống mận độc đáo vàng vỏ đỏ lòng cắn tê đầu lưỡi mát chân răng. Bữa đó, anh bị con chó xù nhà bác "tợp" cho một phát. Về, mông đít bôi mù-hóng-dầu-mè đen ngòm, phát khiếp. Thuốc chữa dân gian vậy mà cũng tốt, có điên dại chi đâu! Nghĩ mà thương cái Xóm nhỏ của tụi mình. Ðau quặn bụng thì nhai lá ổi. Nhức đầu xổ mũi có lá bưởi lá chanh lá sả trong vườn( nhớ tới nhà ôn Cai Hoành nài xin cho được nhúm lá thù-đủ-tía). Làm một nồi xông, sớm mai dậy,chạy chơi cùng làng cuối xóm. Còn ho hen hả?. Khó gì, cứ tới nhà thím Ba Hồng xin ít lá Tần về giả nhuyễn nhừ, thêm chút muối, cũng là "thần phương".
Tụi mình, hồi đó, tóc có nhuộm đâu mà vàng hoe, khét nắng. Nòi giống da vàng mà da cứ xảm như chì. Gan bàn chân thì dày như da trâu. Mặt có vằn có vện, lang beng lẫn lác đồng tiền. Thiệt chẳng giống ai. Vậy mà, cũng không ai giống mình. Ðiệu nghệ bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Ðông...
Mùa Xuân thì đi săn lùng ổ chim se sẻ ở mái Ðình hay bắt bướm hái hoa giả làm trò chơi đám cưới với tụi con Lý, con Mai. Vui hơn hết thảy là những ngày Hội Xuân. Ðược ăn uống no nê lại tha hồ chạy nhảy chẳng ai trách cứ phiền hà. Bởi vì mấy cụ bận khề khà mâm trên chiếu dưới, mấy bà thì bận tíu tít phục vụ hỏa-đầu-quân, thở chẳng ra hơi...
Muà Hạ thì đi bắt dế, thả diều trên đồi Trọc. Ðánh đáo, thảy vụ, chơi ô quan trong sân Ðình. Vui nhất là đêm đêm trăng sáng chơi rượt bắt cứu tù, đạp lon và đôi khi ngồi tụm nhau nói chuyện dóc rồi cười nghiêng ngữa. Trăng soi vằng vặc khoảnh sân Ðình, trẻ con, người lớn tụ nhau ồn ào như một xóm chợ nhỏ. Lâu lâu, lại có gánh hát-bộ từ một phương trời xa xăm nào đó, ghé về dựng rạp ở sân Ðình. Ðó là những đêm đầy âm sắc rộn ràng. Tưởng như đâu đây còn vang tiếng cầm-chầu điệu nghệ của Ôn Cai Hoành, Ôn Lào, bác Ba Cận...Khi thì rời rạc như trống cầm canh, khi thì thúc giục hả hê làm nôn nả cả lòng người...Kịp đến khi đoàn hát-bộ chuẩn bị lên đường tiếp nối quãng đời phiêu giạt, thì đã biết mùa Thu sắp đến. Ðó là lúc buồn vui bịn rịn chia tay, không ngăn nổi những tâm tình trai gái...lưu luyến lúc phân kỳ! Ôi! Cái cảnh kẻ ở người đi sao mà buồn sầu lắm vậy! Ðã có bao nhiêu chàng trai, bao nhiêu cô gái dứt lòng xa lìa xóm nhỏ mà ra đi dọc theo con đường gió bụi, theo giấc mơ của ánh đèn sân khấu và, theo tiếng gọi của tình yêu!..
Mùa Thu thì co cụm lại, vui đùa trong góc Ðình khuất gió. Và mưa, ôi chao, mưa chi vùi dập nhẫn tâm. Cây trút lá, ngã nghiêng, xô dập tiêu điều. Gió rít từng cơn nghe nhót xói cả tâm can. Mưa lê thê, dai dẳng suốt ngày đêm. Trò chơi là những con thuyền giấy mỏng manh thả trôi theo dòng nước, chở những ước mơ bé nhỏ trôi giạt tận những phương trời xa tít. Chỉ còn lại cái đói, cái lạnh lùng bơ vơ trơ trọi của xóm đình nhỏ nhoi dưới bao la đất trời một màu mưa trắng mù, sầu thảm....
Muà Ðông thì quá đỗi buồn. Chẳng có trò chơi nào chịu nổi với tiết trời lạnh thấu xương. Biếng lười gặp nhau. Ði đâu cũng co ro cúm rúm. Xóm nghèo quá, cơm không đủ ăn, áo không đủ mặc. Da dẻ lúc nào cũng ửng đỏ, rát không chịu nổi. Có nhà, về đêm, con cái đắp bao-tời mấy lớp. Cũng có nhà, anh em rúc nhau trong ổ rơm lúc nhúc, ôm nhau mà run lạnh nhớ nắng Xuân. Sân Ðình, những ngày Ðông càng hiu hắt buồn. Ðêm đêm, mọi nhà xúm nhau bên bếp lửa ngo, nghe kể chuyện ma quái mà rùng mình, cố xích lại gần nhau hơn nữa. Tiếng mõ rời rạc của chú A khi to khi nhỏ giữa đêm trường, trong cơn gió chướng, nghe buồn lay. Thỉnh thoảng, có tiếng chó tru đêm, não nuột. Sợ quá, là mùa Ðông! Ðói, lạnh và, nhớ không khí bạn bè.
Mùa Ðông, hình như là mùa để trỗ lớn và chín chắn hơn. Cũng đúng thôi, vì đó là mùa của cuối năm, luôn là cái móc thời gian để dợm mình lớn thêm một tuổi. Rồi, cũng lấy đi những người già không sức chịu cái nghiệt ngã của tháng ngày đông giá. Biết là tre-tàn-măng-mọc, nhưng mà sao buồn quá!
Ôi! Những mùa Ðông của tháng ngày thơ ấu ấy, đã lấy đi rất nhiều những khuôn mặt mà tôi thương, tôi kính. Có Ông tôi, có cả Bà tôi trong đó nữa! Gần hơn, có chú Quý nhà ở cạnh bà Hoàng di cư, chú Thứ xe ngựa ở cạnh hố rác Bà Sơ, chú Mười Mươi nhà kế bên chú Tín cây-dầu-gió, ông Ba Guốc và Chú Ðính hai nhà kế cận nhau, dượng Tuần ở sau nhà tôi, bà Năm Thiên nhà có cây ổi sẻ và cái lu nước mưa dành uống đủ bốn mùa, bà Cửu Om nhà gần bác Ba Cận, thím Biền cháu bà Côn, Ôn Cai Tư hương sư đã từng khai tâm cho lớp đàn anh của tôi ngày ấy,ôn mụ Lào nhà sau chùa Linh Quang cạnh cái chợ Chiều của Xóm, ôn Cai Hoành nhà sát cạnh khu Bà Sơ Vincent sau lưng nhà chú Ðán, chú Duy thợ mộc...Chà, nhiều quá cho một mùa Ðông và nhiều mùa Ðông đã đi qua trong đời. Quê hương bé nhỏ của tôi ơi! Sao mà đau thương lắm vậy?.Còn đó thì thôi, thì chỉ là thoáng nhớ ngậm ngùi. Nhưng nay đã đi xa rồi, tất cả bỗng trở thành một cái gì đó thiêng liêng quá, trong tôi, mỗi lần nhắc nhớ...
Và cả anh nữa, anh Ðông!
Ðêm đó, trên đất lạ xa quê, hai tâm hồn chụm lại đốt lên chút lửa hoài niệm mà rũ rượi buồn. Khoan! Khoan nhắc đã anh. Anh đi lâu quá rồi, anh chắc không còn nhớ . Tôi, thì tôi nhớ. Nhớ như điên, như khùng. Cái xóm đình Ða Cát ấy! Nó thật nhỏ nhoi và lắng chìm trong muôn vàn xóm đình trong lòng quê hương mình. Nhưng nó lớn rộng quá, khơi dậy quá trong lòng tôi, trong lòng anh và cả những người đã từng sống, từng ôm đồm quá nhiều kỷ niệm. Dù nay, đã ra đi hay còn lại, vẫn hoài nhớ mãi chẳng thể nào quên. Dù nó chỉ là một xóm đình nhỏ nhoi, nhưng chính là cái gốc tình tự của quê hương là vậy!
Nay thì anh đã đi xa rồi, thật xa. Có thể, anh đã trở về với xóm đình Ða Cát nghèo khổ của tụi mình, thuở nào. Trên bước đường ly xứ, tôi rất mừng được gặp lại anh, nhưng tiếc thay tháng ngày ngắn quá, anh lại bỏ ra đi. Nôn nóng chi mà đi sớm vậy? Tụi mình chưa nhắc hết chuyện năm, tháng đổi thay của xóm đình ngày thơ ấu. Chưa nhắc tới cuộc thăng trầm nghiệt ngã đã làm vỡ tan bao kỷ niệm ngày xưa...
Ngày xưa...Xóm đình xưa...Nghe sao mà não nuột...
Ngày xưa, thì mình vẫn còn nhớ và nhắc đó. Xóm đình xưa!
Thì xóm vẫn còn đó, nhưng đình thì đã không còn dấu tích. Chỉ còn lại một khám thờ nhoi, hiu quạnh bên đường. Ðâu còn nữa anh, những ngày chiêng trống vang lừng, cờ phướng phất phới, bô lão kỳ hương khăn đóng áo dài trang trọng, hàng ngũ lễ sinh áo mũ chỉnh tề sinh động đứng, quỳ theo nhịp xướng "hưng,bái". Phụ nữ mọi nhà được "sức" tới để phục dịch nấu nướng trong những ngày tế Xuân, Thu định kỳ. Ðâu còn cái cảnh tụi mình, ngày đó, chạy đùa nô giỡn, ăn uống thả dàn trong suốt mấy ngày xóm đình vô Hội. Sao mà vui. Sao mà đầm ấm tình nghĩa xóm làng đến vậy!
Bây giờ, anh đã nằm xuống, thân xác đã hóa thành tro bụi, chờ dịp trở về quê cha đất tổ. Chuyện đêm nào, chưa nói hết, anh đã bỏ đi xa. Anh chưa thỏa lòng là vậy. Một dịp nào, tôi đưa anh về quê hương, đưa anh về xóm đình Ða Cát của tụi mình. Ðể anh, nằm yên đó, ngắm nhìn ngày tháng xưa - mãi nhớ, mãi thương cho hả lòng hả dạ lòng người, đã một thời xa quê hương yêu dấu...

San Diego, mùa gió chướng, ngày tiễn anh đi.

Phần thêm : Có ai đó, ở cùng Xóm Đình ĐA CÁT khi đọc bài viết này, rứt lòng nhớ chốn quê, xin có vài lời nhắn cho tác giả biết ai còn ai mất ở Xóm Đình xưa.