Để cho tới lúc mà nâng niu đòn bánh Tét, lai rai lột lá, lài rài tét ra
từng lát
mỏng nhánh, lải rải bỏ vô chảo dầu, chiên giòn, trở màu vàng rụm.
Để tới khi cắn miếng bánh rải đường giòn tan hay chan qua chút nước mặn
mà dưa món. Nghe dịu mùi thơm hương lúa, mùi dầu (dãi) rộn ràng ba ngày Tết,
mùi bâng khuâng thương và nhớ, mùi tiếc nuối những ngày vui qua mau.
Là hết Tết rồi !.
Hết Tết…..
Không biết nói vậy có trúng trật chi không !.
Nghe ai cũng nói hết Mùng( hay Mồng) mới là hết Tết. Trong 12 tháng của
một năm, chỉ có tháng Giêng có Mùng. Lại chỉ có Mùng Một tới Mùng Mười. Qua
ngày Mười Một không còn gọi là Mùng. Vậy là hết Mùng(hay Mồng) là hết Tết.
Còn bài ca dao (Khuyết Danh)truyền đời, không ít thì nhiều, ai cũng đọc
thuộc không hết bài thì vài câu. Nhất là câu mở đầu : “ Tháng Giêng là tháng ăn chơi…”. Rồi mới tiếp theo : “Tháng Hai trồng đậu, trồng khoai, trồng cà ”…
Tháng Giêng là tháng có ba ngày Tết dành để vui chơi trong một năm. Qua
tháng Hai mới không còn vui chơi để lo làm. Vui chơi chỉ hết tháng Giêng thôi.
Vậy là hết tháng Giêng mới là hết Tết !.
Còn riêng chuyện cắn miếng bánh Tét chiên giòn tan mỏng nhánh mà đã gọi
là hết Tết thì chắc là không trúng (mà cũng không trật).
Hồi đó( là hồi cách đây cũng mấy chục năm rồi!) Làng, Xóm quê tôi ăn
Tết hết tháng Giêng cũng có, ăn Tết hết mồng Mười cũng có, ăn Tết chỉ ba ngày
Tết cũng có. Không ăn Tết cũng có luôn !.
Ôi ! Những năm tháng tuổi thơ ở Xóm nghèo nhắc nhớ về Tết thì có nhiều
câu chuyện nói cho nhau nghe không hết chuyện hay như có thể viết được thì viết
cho nhau đọc không xuể.
Thời gian dằng dặc bỏ đi xa lâu quá nên chi nỗi quên nỗi nhớ cũng bộn
bề nhưng nếu có dịp tình cờ gặp lại người cùng Xóm quê chắc ba ngày Tết cũng
chưa hết chuyện.
Nhiều chuyện quá thành ra lắm chuyện.
Có chuyện vui để cười rộn ràng như pháo. Có chuyện buồn để nỗi bâng
khuâng thương nhớ chốn xưa cứ quyện vòng lảng đảng như khói nhang trầm…
Xin trích đoạn một vài chuyện nhỏ trong kho chuyện lớn về hồi đó :
[trích]…Hội Làng
Mùa Xuân, nói gọn nhẹ là Hội Tết, ở quê tôi Làng nào mà không có.Tuổi thơ tôi rưng
rức những kỷ niệm mang vẻ dáng mộc mạc chân quê, đầy đặn sắc thái và đặc thù
tính dân tộc của Hội Làng Tết. Ngầy ngật cho tới cả bây giờ. Tiếng chiêng trống
vang lừng và tiếng pháo nổ giòn tan báo giờ khai Hội của một buổi sáng Mồng Một
Tết năm nào, và cả nhiều năm sau đó trong tuổi thơ, còn đọng lại đâu đây. Bà
con lũ lượt về hướng sân Đình chờ giờ mở Hội khai Xuân.
Tôi thấy
cả một bức tranh quê sống động.
Thấy chú
Tiết Nhơn Quý ôm chai rượu đi ngang giữa đường Làng, gặp ai chú cũng cười. Một
tiếng cười là thêm một ngụm rượu. Ba ngày Tết chú cứ đi ngang, không thèm đi thẳng.
Bà con ăn Tết còn chú thì uống Tết !!!
[trích]…Không
tin ngó anh Cu Lập, con thím Nghi, ngồi ở góc sân nhà chú Thưởng uống rượu tì
tì. Ai cũng lấy làm lạ, bởi hồi nào tới giờ anh có uống rượu đâu !. Uống trà đậm
còn say mà ! Hỏi ra mới biết tại vì anh thua bạc tới cháy túi vì sòng bầu-cua-cá-cọp
nên uống rượu tiêu sầu !. Sầu thì không (hay chưa) tiêu mà chỉ thấy khiêng anh về
nhà nằm rẹp thẳng cẳng, chẳng thèm ăn Tết. Rồi còn chú Tư Lãm đi lên đi xuống ở
đường Làng, mặt mày ngơ ngác cứ dáo dác tìm quanh. Ngày Xuân mà gặp ai chú cũng
không có tới một lời chúc Tết mà nếu như có ai chúc Tết, chú cũng cứ bỏ ngơ. Hỏi ra mới biết chú
vừa bị mấy đám bài…ba lá[p] nó …táp hết tiền rồi !. Đi lên đi xuống dáo dác nhìn
quanh là đi tìm lại tiền đó mà ! .Chắc là thua đậm mới lậm hồn vía tới tầm cỡ đó !.
Khai bạc
đầu năm tầm cỡ như vậy thiệt quá là bất nhẩn !!!
[ trích]...Tháng Mười
Hai là tháng cuối năm cũng thường gọi là tháng Chạp.
Tháng Một là
tháng đầu năm, cũng thường gọi là tháng Giêng.
Gọi quen
thành lệ . Cuối Chạp ra Giêng. Nghe
cũng hay hay mà gọn. Ít ai nói là cuối tháng Mười Hai ra tháng Một. Nghe dài
thoòng lại không thấy gần gụi hương vị ba ngày Tết là thời điểm chấm dứt một
năm, cuối Chạp. Bắt đầu một năm mới, ra Giêng.
( chữ Chạp bắt nguồn từ tập quán chạp( sửa
sang) mộ ( mộ phần, mồ mả) [ sửa sang
lại mộ phần của người đã khuất bóng]. Tháng cuối năm, tháng mười hai, là tháng
để người sống lo sửa sang cho phần mộ người đã khuất, là cách để người đã khuất
cũng được ăn Tết như người sống. Gọi là tháng Chạp Mộ. Gọi tắt là tháng Chạp )
Nói là ra
Giêng có ba ngày vui chơi thoải mái là ngày mồng Một, mồng Hai, mồng Ba là hết
Tết. Mà thật ra, có hết đâu, vẫn còn tới ngày mồng Mười.
(thật ra mỗi tháng đều có mười ngày được gọi
là mồng ( mùng).. Mồng một tháng Hai, mồng Hai tháng Hai v..v…
Riêng tháng Giêng (?!), đặc biệt, là ngày
đầu năm có ba ngày vui mừng đón Tết Nguyên Đán mồng 1, mồng 2, mồng 3. Trên
thực tế là vui mừng tới hết ngày mồng ( mồng 10)..Sau này, khi nhắc tới chữ
mồng, người đời thường nghĩ chữ mồng chỉ dành cho tháng Giêng vì đó là những
ngày thật sự( mừng) vui (vui) chơi. Mồng, đọc trại là Mùng, đọc trại là mừng. Chỉ
tháng Giêng là có những ngày Mùng, mừng. Các tháng khác tuy có ngày Mồng (mùng,
đọc trại) nhưng không là những ngày mừng như tháng Giêng ( nghỉ ngơi, ăn chơi,
đón Tết) mà phải làm việc ( tháng Hai trồng đậu tháng ba trồng cà…)
Qua ngày mồng
Mười tưởng đã là chấm dứt. Mà cũng chưa, vẫn còn :
Tháng Giêng là tháng ăn chơi
Tháng Hai trồng đậu tháng Ba trồng cà…
( tháng Giêng=Riêng(! )mà không gọi là tháng
Một !. Phải chăng đó là một tháng riêng, khác hẳn, trong những tháng phải tất
bật làm ăn. Chỉ có tháng Riêng=Giêng(đọc trại) là tháng ăn- chơi-cho-bỏ những
tháng phải làm lụng cực khổ ?.( Nghi vấn. Xin được bổ sung thêm ý kiến).
Chuyện dài
dòng nói sao cho hết lý.
Thôi thì
không gọi là tháng Chạp. Không gọi là tháng mười hai. Gọi là tháng cuối năm cho
gọn.
Tháng cuối
năm là tháng không còn ( mà cũng không muốn) làm gì khác, chỉ dành thời giờ
trang hoàng nhà cửa, rửa mặt mũi tay chân, cạo râu hớt tóc, chuẩn bị chờ tới
nôn nóng ngày hẹn tới chú Tấn thợ may lấy quần áo mới để mặc đẹp ba ngày Tết.
Mọi việc
thành bại trong năm đã được tổng kết chi thu gia đình ngay từ tháng-mười-chưa-cười-đã-tối.
Suốt năm mà ăn nên làm ra thì hứa hẹn một mùa Tết phong lưu nhàn nhã. Làm ăn
thua lỗ thì cố mà liệu cơm gắp mắm.
Tháng mười
một là lo thanh toán nợ nần của mình và của người cho được thanh thản mà chuẩn
bị đón mừng năm mới.
Tháng cuối
năm, tùy gia phong kiệm, nhà nhà tất bật lo liệu mọi thứ để chuẩn bị đón mừng
năm mới. Cũng là tháng nhàn nhả vui chơi thoải mái…
Thoải mái
nhất là quán mụ Nghệ rồi quán thím Lu, o Ngát, chị Cam. Chiều chiều, mấy anh
trai Xóm ghé vô hào phóng kêu cả lít rượu gạo, kêu thêm vun dĩa mực, cá khô
nướng có kèm thêm chén nước mắm chanh đường dằm ớt chỉ thiên. Mấy anh ngồi, ồn
ào quá chừng, ba hoa chuyện trên trời dưới đất.
Mấy thím mấy
o mấy chị chủ quán phục vụ tận tình vui vẻ hết mình vì cuộc nhậu cuối năm, theo
định lệ là không được ghi sổ mà phải trả tiền mặt. Tiền mặt đó nghen,cho nên
chủ quán cố tình vô ra cho có mặt để chìu đón khách.
Đôi khi và,
thường khi, chủ quán được (ép) mời chia chung ly rượu kèm thêm một miếng mồi
đưa cay. Thì cũng tới luôn !.Uống sặc sụa, uống hít hà chảy nước mắt mà cũng
phải uống cho mát-trời-mây câu khuyến mải “vui lòng khách đến vừa lòng khách đi
“.
Có mụ Nghệ là
không cần vui lòng khách vừa lòng khách chi cả !. Mụ ngồi chung bàn luôn, uống
tới luôn !.Mụ hò câu Nam Bình, Nam Ai nghe rứt ruột. Mụ gởi lòng thương nhớ cố
hương đã ngày tàn tháng tận mà chưa từng chưa có dịp về lại cố hương …cầu Trường Tiền sáu vài mười hai nhịp…anh đi
không kịp…
Tàn buổi nhậu
cuối năm, mấy anh móc túi trên túi dưới, góp chung trả tiền. Tiền mặt à nghen.
Mụ nhận tiền vui vẻ cám ơn, từ tốn, ân cần sớt lại một phần tiền vừa trả để gởi
lại quý anh, coi như sòng phẳng góp chung phần của mình. Riêng phần đóng góp văn
nghệ câu hò tiếng hát coi như mụ không tính thù lao.
Tình mà !.
Cho không biếu không ! Hào phóng quá trời ơi người cố đô !…
Tôi hồi đó,
còn nhỏ, biết gì!. Chỉ thấy Mụ, đờn bà mà uống rượu như đờn ông. Nghe anh Tống
Hồ, tên Hiền ( đọc "trọn gói" là Tống Hồ Hiền) kể chuyện mụ uống rượu như Lổ Trí
Thâm, tính tình bộc trực ngay thẳng như Lỗ Đạt. Tôi ngây ngô không biết hai ông
họ Lổ này có họ hàng gì với nhau không mà anh Tống Hồ tên Hiền đưa ngang bằng
khí phách nam nhi chi chí. Sau này nghe chú ( Tiết Nhơn ) Quý, nằm dưới gốc Quỳ
vì đang say rượu, diễn nghĩa chuyện ông Lổ Trí Thâm cạo trọc đầu đi tu mà uống
rượu như hủ chìm. Chú đâu có phải là nhân vật Tiết Nhơn Quý trong truyện Tàu.
Chú chỉ là chú Quý của Xóm quê tôi, tên Quý. Tướng tá chú dềnh dàng to lớn, lại
tên Quý, nên mọi người gọi là Tiết Nhơn Quý, vậy thôi !. Thêm đoạn này (xin nói nhỏ, nói thầm, nói lén là mấy o mấy dì mấy thím mấy chị nhỏ to thầm thì lén lút gọi chú là Ác Nhơn Qúy chớ Tiết Nhơn chi !. Lý do là vì chú cứ say xỉn ba ngày Tết không thèm ngó ngàng chi tới mọi chuyện nhà hết trơn. Tìm chú là tìm ở mấy bụi Qùy bởi Xóm quê tôi khoai sắn thì cằn cỗi mà cây Qùy thì mọc tràn lan ôi thôi là lùm bụi.). Có điều chú có tài nói lối diễn nghỉa tuồng tích rất hay. Càng say nói càng hay. Càng hay càng được bà con chuốc cho say, miễn phí. Có điều thêm, là chú chỉ nhứt định say xỉn hết mồng thôi. Còn mồng Tết còn say. Hết mồng Tết hết say. Thiệt là sòng phẳng. Tôi ngưỡng mộ chú vô cùng.
Chú diễn
nghỉa :
Lỗ Trí tên Thâm
thật là Lỗ Đạt,
làm chức Đề Hạt
ở tại Đông Kinh,
là người lực lưỡng
mình cao tám thước
vai rộng đầy ôm
mặt tròn tai lớn
mũi thẳng miệng vuông
hàm râu quai nón
sức khỏe muôn người
vì giết Trịnh Đồ
nên bị truy nã
cắt tóc đi tu
trên núi Ngũ Đài
xin làm môn đệ
trưởng lão Trí Chân…
Câu kệ còn
dài nhưng nhờ chú tôi mới biết ông Lỗ Trí Thâm cũng chính là ông Lỗ Đạt.
Muốn hỏi thêm
thì chú Tiết Nhơn Quý đã dựa gốc Quỳ, ngáy vang như sấm !
Tháng Mười
Hai của những ngày thơ ấu, nhớ lại, viết lại, thiệt là quặn lòng …
Chân dung tôi
hồi đó, tròn vo, đầu trọc, răng sún, đít có đinh không ngồi một chỗ, chưn có lò
xo không đứng được lâu, cái đầu mới lớn cứ muốn nhét đầy chuyện kể, trái tim
thì chay tịnh vẫn trống trơn, tâm hồn thì đang vơ vẩn vớ vẩn những câu Thơ.
Riêng phần cái
bụng, xin thiệt thà nói, đói quá chừng ! Xóm nghèo tuy là có cơm ăn nhưng không
có thức ăn. Chỉ mắm dưa, cá cơm khô, đậu phụng kho queo, nước mắm kho quẹt, cho
qua ngày tháng ! Thèm. Thèm đủ thứ !
Mấy anh chơi
chi sang cả giống như cao lầu. Chỉ buổi nhậu rượu thơm râu mà thấy ê hề rệu
nước miếng mấy dĩa mực khô, cá khô, tôm khô…
Sang cả tới
nỗi lớp ăn lớp bỏ .
Những buổi
chiều tháng mười hai tôi thường đi rảo quanh Xóm tìm quý anh để chỉ rụt rè đứng
bên ngoài nhìn vô ăn-ngó-theo mấy dĩa đưa cay hấp dẫn.. Con mắt cứ láo liêng,
miệng thì rệu nước miếng, cái bụng cứ sôi rồn rột, thèm ăn…
Chị Bưởi kêu tôi, nói nhỏ : “ Em đi rảo quanh Xóm nếu như
mà thấy anh Hiền ngồi quán thì nói với anh về nhà liền không thôi là chị giận.
Nhớ nói nghe. Mấy viên kẹo Cau này chị cho em . Cầm đi em, mai mốt chị cho thêm
”. Tôi nhanh nhẩu ( không hẳn lắm, theo lời chị, chỉ theo lời mấy viên kẹo Cau )
đi liền. Thấy anh đang cười nói huyên thuyên ở quán mụ Nghệ, tôi len lén đi vô
nói nhỏ với anh : “ Chị Bưởi nhắn em là nếu thấy anh ngồi quán là vô nói với
anh là chị giận. Giận dai dẳng khủng khiếp. Về đi anh ! ( mấy lời này là tôi
nói thêm, chị Bưởi không có nói ). Anh giật mình nhìn quanh tưởng như có chị
đang đứng ngoài nhìn vô. Một thoáng lưỡng lự, anh kéo tôi ra sau quán, hỏi nhỏ
: “ Chị Bưởi có đi theo em không?”. Tôi lắc đầu, lắc đầu. Anh cười : “ Vậy là
không sao. Bây giờ em chạy ngược về nói với chị Bưởi là có thấy bàn nhậu mà
không có anh. Nhớ phải nói rõ ràng là không thấy anh, thiệt là không thấy anh.
Chạy u đi “. Thấy tôi còn đang ngần ngừ anh sực nhớ, cười giả lả : “ Quên.
Quên. Muốn ăn mực nướng, tôm khô củ kiệu hay cá khô nướng đây !”. Tôi mau mắn : “ Cả ba món
luôn !. Mỗi món một chút là em chạy u liền”.
Tháng mười
hai có bao nhiêu chuyện kể hoài không hết !
Giờ ngồi nhớ lại,
kể nhín một vài chuyện cho vui.
Vậy thôi !
( Trích Tuyển tập thơ văn NẺO VỀ TRẦM MẶC, sắp xuất bản )
Hôm nay
là mồng 10, cứ coi như là hết Tết !. Thật ra, ở đất quê người, Tết ta đã hết từ
thứ Hai khi ra xa lộ đến sở làm, vói chi tới hết mồng Mười hay hết tháng Giêng
!. Không có đâu !. Không có chuyện đó " Đáo giang tùy khúc, nhập gia tùy tục".
Tại vì
chiều nay, có được chia phần mấy lát bánh Tét mỏng nhánh chiên giòn rụm giòn tan mới ngẫu hứng sinh tình viết vài dòng
tâm sự đầy vơi….
Hiên Trăng, mồng Mười năm Ất Mùi
28/02/2015
