Món ngăn mưa đuổi gió là món bánh Xèo.
Trong nắng ngoài mưa. Có nghĩa là ngoài trời dẫu có mưa gió lạnh lùng thì trong nhà vẫn nắng nóng.
Thử tưởng tượng cả nhà xúm xít quây quần trong gian nhà bếp, trong khi bốn cái lò lửa cháy đều, trong khi cầm dĩa để chờ. Nhất định phải ở trong nhà bếp vì ngoài trời đang mưa gió sụt sùi, ra ngoài làm chi. Lò lửa cháy đều là đang lúc bận bịu với mấy chảo bánh xèo chờ hồi chín tới. Cầm dĩa để chờ, là chờ trong nhà, khi bánh vừa chín tới để tới phiên mình được bỏ bánh xèo vô dĩa (của mình).
Ăn bánh xèo để đạt tới “đã”, tới khoái, tới thú vị , theo tôi nghĩ, cũng phải hội đủ ba điều kiện thiên thời địa lợi nhân hòa !!!
Thiên thời là ngoài trời phải càng mưa càng gió càng lạnh lùng tê tái. Cái thú ăn bánh xèo, đặc biệt, thêm cảm giác ngon và khoái khẩu khi ngoài trời đang mưa đang gió.( Nhân tiện cũng bàn ngang chút đỉnh về món ăn " trong nắng ngoài mưa" này ! Bánh xèo còn được gọi là bánh Khoái hay là bánh Khói.
Có phải vì bánh nóng bốc khói, hay chỗ đang đỗ bánh lúc nào cũng um khói mịt mùng. Có phải vì ăn miếng bánh nóng dòn khi ngoài trời mưa gió lạnh lùng, cảm thấy khoan khoái và thiệt là khoái khẩu !
Có phải vì chữ khói, người Huế, phát âm là khoái !
Ở Huế cũng có loại bánh Khoái (happy pancake), tương tự như bánh Xèo mà không hẳn là bánh xèo, đổ trên chảo nhỏ, đáy không sâu mà bằng. Bánh nhỏ hơn bánh Xèo trong Nam, tất nhiên là nhưn nhị ít hơn vì Huế chủ trương ăn lấy hương lấy hoa với lại có thể là vì miền đất không được phong phú của cải thiên nhiên như ở miền Nam !
Tôi có tìm được cái bánh khoái này ở góc đường Minh Mạng&Tăng Bạt Hổ ( thành phố Đàlạt trước 1975). Quán che mái hiên sau dãy phố Tăng Bạt Hổ. Muốn được cắn miếng dòn tang mỏng nhánh của chiếc bánh từ ngoài rìa rồi tới khoái khẩu cái nhưn bánh ngọt ngào thanh cảnh tưởng chừng như ngậm mà nghe, thì phải chờ. Nỗi chờ đợi nhiêu khê nóng lòng còn hơn cả nóng lửa bánh xèo...xèo. Có phải vì chịu đựng cảnh chờ đợi cho nên khi tới quán bánh khoái này là phải đi có cặp có đôi ! Bởi trong khi chờ đợi thì có chuyện-chúng-mình khỏa lấp thời gian. Còn nếu như đến chỉ có một mình, thì thời gian chờ đợi bánh tới tay là khoảng thời gian ngậm ngùi chín nẫu nỗi cô đơn khi nhìn quanh thấy ai cũng có đôi có cặp...Bây giờ xa Đàlạt rồi, có cặp tình nhân nào còn nhớ quán xưa không ?. Nhất là những ngày mưa gió dầm dề Đàlạt....
( Ui dà, chuyện bánh Xèo thì viết hoài không hết !)
Địa lợi là phải có chỗ khơi lửa, gọi chính danh là bếp, cho kín đáo không phải bị mưa tạt gió lùa.
Nhân hòa là có đông người để được cái nôn nóng chờ tới phiên mình có bánh mà ăn. Chờ đợi trong …vòng trật tự. Không giành dân(nhau)lấn đất (bánh).Nói chung là trên thuận dưới hòa trong khi chờ bánh tới phiên , cho dù bụng đói tay run, mắt mờ, môi giựt…..
Miếng gợi nhớ quê hương trong mùa mưa gió bão bùng lạnh lùng thê thiết, tưởng nghĩ, không chi bằng món bánh xèo. Mùa nắng mà ăn bánh xèo thì e là lạc điệu.
Đâu chỉ để thỏa mãn cái bụng mà còn ấm cả lòng vì có dịp được quây quần trong không khí gia đình đầm ấm đông vui. Có dịp mà ôn cố tri tân tha hồ tâm sự để thấy được niềm hạnh phúc mà mỗi thành viên trong gia đình đang được có, dù qua bao nhiêu là năm, tháng vật đổi sao dời. Còn có bên nhau đông đủ để chia nhau cái nồng ấm của tiếng “ xèo…xèo” trên chảo nóng…
Không khí gia đình đầm ấm đông vui là hình ảnh quí hiếm, không dễ kiếm được trên đất người.
Buổi đông vui, nhân lúc chờ bánh Xèo chín tới, tôi nói chuyện xưa nay về bánh Xèo. Chỉ nói tới cái bánh Xèo thôi, cũng đã thấy mênh mang cả một trời tâm sự !
Bánh bây giờ có đầy đủ nhưn nhị nào thịt nào tôm nào mực rồi rau các loại xanh tươi, nước chấm được pha chế từ những đặc sản mang nhãn hiệu xuất khẩu ( xuất khẩu là phải ưu tiên chất lượng kiểu nhịn miệng đãi khách hay nói rõ hơn là ngự thiện để chiếm lỉnh và tìm đất đứng ở thị trường, tất nhiên, là thị trường xuất khẩu ).
Bây giờ, ăn miếng bánh cũng thấy bình thường thôi, qua cơn đói. Điều chính yếu là tìm no nê không khí xum họp đông vui gia đình. Không khí, do từng hoàn cảnh gia đình, đâu dễ tìm lại được !
Bánh Xèo của tháng ngày quê nhà thì sao ?
Xin được trích đoạn lời tựa của tập Thơ “ Nhật Thi”. Tập thơ viết tay khi còn ở quê nhà ghi lại những chuyện buồn vui ngày tháng dưới dạng, phần nhiều, là lục bát, chỉ bốn câu :
“ Các con của Ba,
Đừng quên khu xóm đính Đa Cát. Đừng bao giờ quên ngôi nhà mái lợp giấy dầu, vách đóng bìa gỗ ngo mà Ôn Nội đã chắt chiu chọn lựa từng tấm ván bìa, từng dấu đinh, mũi đục để dựng nên. Ôn Nội đã bỏ hết công sức và coi đó là một công trình cuối đời hành nghề thầu khoán của mình. Điều đáng nhớ là các con đã sinh ra và lớn lên, Ba Mẹ cũng đã để lại tuổi thanh xuân của mình từ nơi đó.
Gia đình mình đã quây quần với nhau từ những ngày tháng khổ, qua những ngày mưa nắng khắc nghiệt của Đời. Các con cứ theo dòng chảy thời gian mà lớn lên. Dù trong cảnh cơ hàn nhưng cứ đầy ắp và giàu có những tình cảm dành dụm cho nhau từ miếng cơm manh áo, từ tiếng nói giọng cười cho cả những khi buồn và cả những lúc vui. Làm sao có thể quên những chiều đạp xe trở về sau một ngày mệt mỏi vì công việc, các con đã vui mừng tíu tít đón Ba từ ngoài cổng nhà. Bữa cơm chiều đạm bạc với những câu chuyện kể trong ngày đã làm ấm lên không khí gia đình. Chỉ là những bữa cơm vỏn vẹn có nước- mắm-kho-quẹt hay đậu-phụng-kho-queo !. Vậy mà cứ vui, cứ đầm ấm, cứ đầy thi vị….”
Trong tập Nhật Thi thấy có bài Thơ…dính dầu mỡ bánh Xèo :
chiều về vừa mới dựng xe
đã nghe trong bếp “ xèo…xèo..” vui sao
ui chao, cái bụng cồn cào
chắc là đang đổ bánh Xèo, phải không?
chiều Mẹ đổ bánh Xèo
16/6/1988
Buổi bánh Xèo, tôi còn nhớ chiều hôm đó, thiệt là căng bụng và ấm cả lòng.
Cái bánh Xèo ngày xưa mang mang vẻ dáng gạo-châu-củi-quế cho nên hoàn toàn không có thịt ( dẫu chỉ là một rẻo nhỏ xíu nhỏ xiu ), không có tôm, không có mực. Chỉ có ít ỏi chút dầu trơn mặt chảo, mấy lá hành xắc nhỏ và nấm Mối.
Bánh Xèo nấm Mối !
Chưa ăn qua chưa biết. Có ăn rồi mới thấy ngon hơn cả thịt,tôm,mực gộp lại. Chất dinh dưỡng cao hơn thịt. Là món kiêng khem tối ưu cho những người mắc bệnh tiểu đường, cao huyết áp, cao mỡ máu mà lại thích ăn bánh Xèo.
Bánh Xèo nấm Mối, giờ đây, lại là món ăn thời thượng..Lấn lướt thêm, có bánh Xèo bột trộn trứng và nhưn bánh là thịt Đà Điểu !
Chỉ vì ngày đó, tìm(tiền) đâu ra thịt ! Cho nên phải đi tìm nấm Mối.
Mùa mưa ẩm thấp, nấm Mối mọc rải rác trên các triền đồi. Món ăn mà thiên nhiên ưu đãi cho người nghèo đói ăn ! Chỉ có mỗi một việc là đi “thu hoạch” của Trời cho !
Bên cạnh dĩa nước-mắm-kho-quẹt có thêm dĩa nấm Mối xào rau cải nhà trồng, cũng mang vẻ dáng cao sang. Không (cả hai nghĩa) xót ruột!
Nếu đổ bánh Xèo mà không tìm(tiền) đâu ra chút thịt thì có nấm Mối thế thân. Cũng ngon ngọt đâu có thua gì !
( Nhân đây cũng xin cám ơn khu đồi Trọc và rừng thông Cam Ly Hạ của xóm nghèo quê tôi, nơi đã cung cấp món nấm Mối cho cả ba xóm Đa Cát, Đa Trung, Đa Thuận qua cơn đói rã mùa Đông!)
Rau ghém bánh Xèo cũng chỉ là mớ cải non trồng ở sau vườn. Muốn thêm cay nồng góp phần chống lạnh ngoài trời mưa gió, có đám ớt, cũng sau vườn nhà. Ớt đỏ ớt xanh tùy ý chọn.
Nước chấm thì chắc chắn là không có nước mắm nhĩ( đã đi vào huyền thoại) mắm loại nhất( chỉ nghe là có nhưng không hề không từng thấy) loại hai ( không có tiêu chuẩn mua) loại ba ( chưa tới phiên) chỉ còn loại nước mắm tiêu chuẩn tem phiếu gọi là loại bét hạng. Có chút màu và có chút mặn để không lầm lẩn với nước muối. Thôi thì cũng được. Có còn hơn không !
Bánh Xèo mà phải ăn lạt thì…bèo quá !
Ăn, là nhu cầu cần thiết không thể phủ nhận,dù xưa hay nay.
Hưởng thụ món ăn thì còn phải tùy theo hoàn cảnh, điều kiện không gian và thời gian.
Riêng nói về cái khoản bánh Xèo thì xưa nay nhà mình đâu có chi đổi khác. Vẫn quây quần xum họp như xưa.
Có khác chăng là cái bánh Xèo thêm quá nhiều nhưn nhị đến thừa mứa.
Có khác, thêm nữa, là cảnh gia đình xum họp hôm nay không chỉ là sáu mống như xưa mà đông lên con số gấp đôi.
Mưa, gió, lạnh ngoài trời thì bất cứ nơi chốn nào trên trái đất này, ngày xưa hay hôm nay cũng giống nhau thôi !
Chỉ có không khí ấm nồng là khác biệt. Khác biệt buồn hiu khi cắn miếng bánh xèo dòn tang nóng sốt mà nhìn quanh thân chỉ thấy có hai mình thui thủi. Ngoài trời lại mưa gió sụt sùi! Cảnh tình này, ở quê người, không thiếu chi !
Cám ơn anh Hai Samath Trí nghen. Món bánh Xèo mà anh thích, Mẹ vẫn nhớ. Mỗi cuối tuần mưa-gió-lạnh Mẹ thường nghĩ đến anh và món bánh Xèo. Thế là phone cầm lên, réo gọi. Cả nhà lại quây quần đông đủ. Ba lại có dịp đứng ở cửa chờ ôm hôn từng đứa cháu. Dù biết là các cháu chưa có gì sâu đậm với bánh Xèo, chỉ ham vui vì được gặp mặt nhau sau một tuần vắng bặt. Nhưng có lo gì ! Ngày dài tháng rộng, các cháu sẽ cảm nhận được khi có tiếng “xèo” của chiếc bánh Xèo thơm lừng trên chảo nóng biết ngay đó là dịp gia đình họp mặt đông đủ bên nhau. Sẽ ghiền và nhớ-không-khí-bánh-Xèo thôi chứ chắc gì nhớ bánh Xèo hơn nhớ Pizza !
Gia đình, nếu có điều kiện và hoàn cảnh, cứ giữ thói quen quây quần họp mặt, khi ngoài trời mưa gió lạnh lùng.
Vẫn tiếng “xèo” phát ra từ chảo nóng….
Cũng cám ơn cô Ba Tuấn Quyên, hồi xưa đó, ngày mưa gió cô xách xô gạo tới nhà bà Bún để chờ xay bột về đổ bánh Xèo. Qua chiếc cầu ván mương nước trước sân nhà chắc là phải vận mười thành công lực để níu giữ cái xô bột quá nặng so với sức vóc của cô…