ĐÀLẠT, THOÁNG HƯƠNG XA

[bài post lại theo yêu cầu]

Đến với Đàlạt và khi rời xa Đàlạt mọi người thường mang theo nỗi nhớ không rời . Nhớ những đồi Thông trùng điệp bảng lảng sương mù giữa tiết trời se lạnh ngay cả những ngày có nắng hanh vàng . Nhớ Thành phố bốn mùa Hoa với những thắng cảnh nên thơ nằm bên những núi, đồi trầm mặc. Nhớ những cô gái Đàlạt đôi má lúc nào cũng hồng hào. Và,chiếc áo lain, tứ thời …
Tất nhiên, Đàlạt vẫn còn rất nhiều nét quyến rũ, nên thơ đủ níu chân người xa trở lại …
Một tách cà phê nóng đầu ngày (ở nhà hàng Thủy Tạ hay Thanh Thủy) bên bờ hồ Xuân Hương để trầm tư sâu lắng nhìn hơi nước mặt hồ phả nhẹ quyện cùng với hơi sương lãng đãng. Tâm hồn thoát tục, tạm quên đi những vướng bận đời thường. Hoặc giả, nếu muốn được chút xôn xao nhập thế, xin quá bộ tìm đến những quán hàng lộ thiên dọc bùng binh Chợ Mới. Kêu một ly “ xây chừng”. Không cần phải chờ những giọt cà phê(lãng mạn)rơi bởi vì cà phê đã được pha sẵn và luôn được giữ nóng trên những lò than ấm. Không có Nhạc. Chỉ có xôn xao những câu chuyện xa gần thời sự, chuyện cơm áo đời thường. Trước mắt, quanh bùng binh, là hoạt cảnh của Chợ Rau nhộn nhịp người mua kẻ bán. Chợ nhóm từ khoảng 2, 3 giờ sáng. Các loại rau đặc sản được chuyên chở đến bằng phương tiện xe thồ ( nếu ở các vùng xa như Thánh Mẫu, Sầm Sơn, Trại Mát…) và gánh gồng đối với những vùng tương đối gần. Hoạt cảnh của Chợ không sôi nổi ồn ào . Giữa không khí lạnh se và màn sương dày đặc, thấp thoáng những bóng người mua, kẻ bán qua lại nhập nhòa. Tiếng động tan loãng qua màn sương, nghe như tiếng rì rầm, xa thoảng . ..
Khi nhâm nhi hết ly cà phê nóng cũng là lúc tàn buổi Chợ. Ánh nắng đầu ngày đã xóa nhòa những dấu vết của những sinh hoạt về đêm .
Đêm Đàlạt không xa hoa phù phiếm với những ánh đèn màu qua những cảnh đời vui chơi sa đọa. Thi vị lắm, những đêm Đàlạt. Và cũng đời thường lắm, những đêm Đàlạt. Người Đàlạt vốn hiền hòa, trầm lắng thường “dị ứng” với những cảnh xô bồ, dung tục. Nếu đến Đàlạt để tìm những thú vui mới lạ thì chắc chắn là thất vọng. Nhưng đến Đàlạt để “biết” về Đàlạt thì chắc chắn rằng khi xa Đàlạt vẫn cứ còn luyến tiếc nhớ về và mong có một dịp nào đó, được về thăm lại Đàlạt .
Khi bắt đầu lên đèo Bảo Lộc (từ hướng Sài gòn) hay qua Krông Pha bắt đầu lên đèo Ngoạn Mục (từ hướng NhaTrang, Phan Thiết hay Ban MêThuột về) là đã “chìm” giữa không khí lành lạnh và “cảm” những núi đồi với rừng Thông bạt ngàn ẩn hiện giữa màn sương lãng đãng . Giữa cái Nóng và Lạnh thay đổi đột ngột đã là một điều ngỡ ngàng thi vị .
Và khi vào Thành phố ! Tâm trạng chung của những người đến với Đàlạt là sự thoải mái và yên bình. Đó là tâm trạng chung của những người(lần đầu tiên) đến với Đàlạt như lời tâm sự của người bạn tôi, một đời mơ ước, được về thăm Đàlạt. Anh đã tìm đến và xa Đàlạt với những tâm trạng (mà bạn đọc cứ [lầm] tưởng như anh là người sinh ra và lớn lên từ Đàlạt) qua những truyện anh viết về Xứ Mù Sương . Phải công nhận là anh viết rất thật và rất …Đàlạt . Nhưng có một điều anh quên không nhắc tới(trong những Truyện ngắn) là những-trái-bắp-nướng-thoa-mỡ-hành nóng hổi giữa tiết trời đêm se lạnh Đàlạt. Có thể là khi anh về Đàlạt trong dịp trái mùa Bắp. Cũng có thể anh không cảm thấy thi vị khi cầm trái bắp nướng thoa mỡ hành nóng hổi vừa cạp, vừa nhai vừa đi qua những con đường phố đêm giữa tiết trời se lạnh của Đàlạt .
Có một lần dung dũi gặp lại nhau, tôi có nhắc đến chi tiế( dù rất nhỏ)này nhưng cũng góp phần “dậy hương” Đàlạt. Anh xác nhận là khi về Đàlạt đã trái mùa Bắp nên không có dịp thưởng thức cái thi vị của trái-bắp-nướng-thoa-mỡ-hành nóng hổi. Và, nhân tiện, anh cũng xin “xám hối” là quên không viết về dĩa bánh xèo thơm giòn ở đường Tăng Bạt Hổ giữa buổi chiều mưa, và, chén chè Kê bánh tráng nướng giòn thơm lựng(của Mệ Xứng) ở Khu Đoàn Thị Điểm. Tôi,trong lòng cũng có ý giận hờn anh về sự vô tình đối với quê hương nhỏ bé của tôi! Tôi nhắc anh nên phải nhớ là còn có tô Mì Quảng ở góc rạp chiếu bóng Ngọc Hiệp. Còn ly nước sâm ở đầu dốc Minh Mạng xế quán chè Mai Hường. Còn có hương vị ấm nồng không thể nào quên được từ những ổ bánh mì nóng hổi vừa mới ra lò của tiệm Wĩnh Chấn …Anh cười ngượng nghịu, xin hứa là sẽ viết về .
Sau này, khi chia tay, tôi chợt nhớ(và hoảng hồn) là mình đã quá vô tình thêm gánh nặng cho anh.
Anh chỉ là người vãng lai, viết và nghĩ trong một mức độ giới hạn. Làm sao anh có thể “cảm” được những chi tiết khi anh không có một kỷ niệm nào gắn bó kèm theo .
Tất nhiên là Anh cũng sẽ viết, như lời anh hứa, nhưng chắc chắn là không lột tả được cảm giác và hơi-thở-kỷ-niệm như tâm trạng của tôi đã từng cạp trái bắp nướng thoa mỡ hành nóng hổi với người yêu(đâu ai xa lạ, là nhà tôi hiện giờ) đi trên con đường Duy Tân rồi lại ngược lên, rẽ xuống dốc Minh Mạng, qua đường Phan Đình Phùng để về Khu Xóm nhỏ giữa tiết trời se lạnh. Anh cũng đâu có nghe miếng cắn giòn bánh tráng chè Kê(của Mệ Xứng) một chiều trời nắng hanh vàng sau khi đón(nhà tôi)từ Trường Sư Phạm ở tận Xóm Ga(Khu Địa Dư). Làm sao anh cảm nhận được vị ớt nồng cay hòa trong chén nước mắm, chấm ngập miếng bánh xèo giòn tan trong quán nhỏ góc đường Tăng Bạt Hổ, một chiều mưa. Mà có cảm nhận được hương vị đặc biệt của ổ bánh mì Wĩnh Chấn khi mới ra lò,còn nóng hổi, không anh ?
Không ! Anh không thể nào cảm nhận được đâu! Hoàn toàn .
Phải là người sinh ra và lớn lên, trưởng thành)từ Đàlạt mới cảm nhận được những buồn vui từ Hạnh Phúc và Đau Khổ khi nhớ về Đàlạt .
Anh có hỏi : Hạnh Phúc là chuyện vui nhưng sao có nỗi buồn! Và Đau Khổ là nỗi buồn sao lại nhắc tới niềm vui !
Tôi trả lời: Không! Trong Hạnh Phúc vẫn có những nỗi buồn … Và cũng không! Trong Đau Khổ vẫn có những niềm vui ….
Bởi vì những ngày tháng đang sống trong lòng Đàlạt tôi cảm thấy rất là hạnh phúc nhưng, vì thời cuộc, đành phải rời xa nên rất những-nỗi-buồn .
Và,(tất nhiên)đau khổ vì phải rời xa Đàlạt(nơi tôi đã sinh ra, lớn lên và trưởng thành) nay có dịp nhắc nhớ về Đàlạt với những kỷ niệm, thì phải nói là, tôi-có-niềm-vui .
Nói như thế để anh hiểu giùm cho.Giữa Hạnh Phúc và Đau Khổ. Giữa Vui và Buồn thật ra chỉ là cách diễn đạt. Có ai bắt buộc! Tình cảm là tự nguyện đấy mà! Tâm tình người Đàlạt vẫn cứ bảng lảng những mù sương như khung trời Đàlạt. Gần đó mà xa đó. Tưởng là đã quên nhưng vẫn mãi là hoài niệm. Tưởng là nhạt nhòa nhưng thiệt ra là gắn bó muôn đời …
Chắc chắn là anh phải biết Nghiêm Hữu Phỉ. Đâu tuần trước “ chú em” có gọi điện cho tôi, báo tin sắp đến ngày Họp Mặt Đàlạt. Năm nay Hội sẽ tổ chức ở một địa điểm mới và,tất nhiên,sẽ có những tiết mục sinh động và khởi sắc. Nghiêm Hữu Phỉ là một khuôn mặt “ sáng giá” trong Hội của chúng mình. Một mẫu người nhiệt tình với Hội Đàlạt từ bao năm qua và rất năng nổ trong sinh hoạt chung. Đặc biệt,năm nay, sẽ thực hiện Đặc san Đàlạt. Và Phỉ kêu gọi đóng góp bài vở . Tôi thì bối rối vì quá bất ngờ không kịp chuẩn bị .
Đến tham dự Ngày Họp Mặt thì chỉ cần sắp xếp dời đổi công việc riêng tư để không còn phải bận tâm khi lên xe,rồ máy tăng ga,tìm một chỗ đứng(hay được ngồi)với bằng hữu trong Ngày Họp Mặt. Nhưng đến với Đặc San Đàlạt thì phải tìm một chỗ ngồi(ngồi lì, một mình đối bóng) trước bàn máy để gõ những câu chữ về Đàlạt. Vẫn biết là, từ bao đời, Đàlạt rất có nhiều đề tài để viết. Văn nhân, Thi sĩ đã từng viết, và viết …mệt nghỉ .
Câu chuyện viết đại khái như là một cặp tình nhân dìu nhau trên lối mòn phủ lá Thông khô dẫn lối về Hồ Than Thở, tìm đến Đồi Thông Hai Mộ, nơi lưu dấu một chuyện tình ngang trái của hai kẻ yêu( mà mãi mãi)không được gần nhau! Thời gian và không gian là vào một buổi chiều lãng đãng màn sương và tiết trời se lạnh. Dứt khoát phải là se lạnh, phải là lãng đãng màn sương chứ nếu(và không nên) dùng những “từ” mạnh bạo như là quá lạnh,lạnh gắt hay là,sương mù ( không thấy mặt nhau là cái chắc,vì có chữ “ mù “) sương giá (chữ “ giá” còn kẹt hung ),thì có còn đâu vẻ dáng nên thơ của Đàlạt! Rồi những câu nói tình tứ trao (qua) đổi (lại) với nhau . Ôi dà, chuyện của hai-kẻ-yêu- nhau-nói-với-nhau viết ngàn trang giấy cũng chưa xong ! Nếu như Đặc San Đàlạt không đủ sức tải (vì số trang có hạn) thì xin đề nghị dùng hai chữ “ Trích đoạn “ .
Hay là cứ “ đưa Em xuống Phố đêm nay…”như lời trong một bản nhạc của anh Lộc (Lê Uyên Phương) cũng là dân Đàlạt. Đưa em xuống Phố thì đồng ý là phải đưa rồi ! Nhưng không lẽ cứ đi vòng quanh Phố Hòa Bình, hết một vòng Phố Hòa Bình lại dìu Em xuống bùng binh Chợ Mới, hết một vòng bùng binh Chợ Mới thì cứ dìu Em ngược lên Phố Hòa Bình để xuống dốc Duy Tân, cuối dốc Duy Tân rồi(lại) ngược lên (lại!) gặp Phố Hòa Bình để rồi rẽ trái xuống dốc Minh Mạng, đi hết dốc Minh Mạng thì(lại!!) dìu Em ngược dốc lên để (lại!!!) gặp Phố Hòa Bình! Đúng là … “ đi năm phút đã về chốn cũ “ như nhà Thơ Vũ Hữu Định đã diễn tả. Nhưng đó chỉ là (trong cõi Thơ) dành cho Phố Núi Pleiku chớ (hoàn toàn) đâu phải cho Xứ Sương Mù Đàlạt! Với Pleiku thì chắc là có thể nhưng với Đàlạt thì còn lâu mới “ đi năm phút đã về chốn cũ “…Chỉ nhìn những con dốc đường Đàlạt thôi cũng đã thấy hụt hơi rồi . Dìu người ta đi lên đi xuống kiểu đó có mà sức voi ! Nhưng (cũng may) theo dàn dựng bố cục câu chuyện (tất nhiên) tác giả chỉ nhằm vào đề tài chính là giới thiệu những món ăn bình dân của Đàlạt như là bún rêu cua, bún thịt nướng, bún bò, cơm hến, cơm sườn, hột vịt(gà)lộn, sò huyết, mực nướng, bắp nướng, bắp luộc, cơm rượu….ôi chao ! quá nhiều món ăn không kể siết. Tất cả được bày hàng trên bậc cấp(đối diện nhà hàng Nam Sơn,cũ) dẫn xuống khu bùng binh Chợ Mới. Lò than quạt tới tấp từ khoảng 6,7 giờ tối cho tới vãn khuya. Và (theo như dự đoán) sau khi “ đi năm phút đã về chốn cũ “ tác giả viết truyện (để gởi Đặc San Đàlạt) đã đưa người mình yêu( hay người mình hành !) đến chốn cũ, là đây .
Như vậy thì tôi đã phần nào nắm bắt được dàn dựng cố ý của câu chuyện .
Nó có thể như thế này :
“ Đi năm phút đã…” là tiền đề để dẫn dắt vào ý chính của câu chuyện .
“ về chốn cũ “ là phần chính của câu chuyện mà tác giả nhằm giới thiệu những hương vị riêng, ít người biết đến, của Đàlạt . Trong đó, có những món ăn rất bình dân.
Những món ăn rất bình dân của Đàlạt được bày bán ở chốn cũ được tác giả mô tả ngọt-mặn-cay-chua như thế nào thì chưa biết (vì đã được in ấn gì đâu mà biết !). Nhưng(cách dàn dựng câu chuyện để cho) người yêu của mình yếu đi vì được (hay bị !) dìu (trong ngôn ngữ tình yêu, từ “dìu” là rất lãng mạn đó nghen) đi qua từng con dốc , trời ơi ! , Đàlạt để về “ chốn cũ “ thì thật là bất nhẫn .
Có thể tác giả đã thành công khi dẫn dắt bạn đọc tìm đến với những món ăn Đàlạt và điều chính là bài gởi cho Đặc San Đàlạt lại viết về Đàlạt . Như thế là đi đúng chủ đề rồi còn gì . Chọn đăng là cái chắc ! Nhưng mà dìu em đi kiểu đó có mà dễ xa nhau !
Những món ăn bình dân thì Đàlạt nhiều lắm !. Hầu như ở mỗi Xóm, Làng (sau này gọi là Khóm, Phường) đều có riêng những món ngon không thể nào quên được. Hương-gây-mùi-nhớ từ những món ăn chân chất xóm quê đã trở thành một hương vị không thể thiếu trong dòng hoài niệm. Xa đã nhiều năm, lưu lạc cũng nhiều nơi nhưng lúc nào cũng canh cánh bên lòng hương vị món ngon đầu đời và cứ giữ mãi cho đến cuối đời. Thể nào trong Hội Ái Hữu Đàlạt cũng có vài Anh, Chị ở Xóm tôi, xóm đình Đa Cát, một Xóm nhỏ, ngày xưa thuộc Làng Đệ Nhị , cách trung tâm thành phố Đàlạt 4 cây số nên cứ thường gọi quen(và thành danh)là Cây Số Bốn. Sau này, theo sự cải tổ hệ thống hành chính,tiếng gọi Làng, Xóm thân thương tự bao đời đã thay là Phường, Khóm (!).
Nhưng dù có đổi thay gì chăng nữa, những người khởi đi từ Xóm Đình Đa Cát(Cây số Bốn), khi gặp lại, thể nào cũng nhắc nhau nhớ hương vị đậm đà tình quê từ tô Mì Quảng của… Bà Mì Quảng . Vâng , chỉ cần nhắc nhớ đến tô-mì-quảng-của-bà-mì-quảng là đủ để ôm chằm cả một thời kỷ niệm Làng Xóm xưa. Là đủ chạnh lòng rưng nước mắt , tủi thân, cho đời tha hương ly xứ! Chưa kể tới hương vị đậm đà tình quê của gánh Bánh Nậm thím Vạy, gánh Bánh Bèo chị Hường, gánh chè Đậu Ván thím Năm Tiển, gánh Đậu Hũ và Kẹo Cau bà Cổ...Nhắc tới chỉ để ngậm ngùi, và nhớ !
Đàlạt ! Nơi chốn một thời tôi giữ và một nửa đời còn lại,đành, phải dời xa. Nghĩ và viết về Đàlạt không chỉ trong một vài kỷ niệm . Quá nhiều kỷ niệm để viết về .
Đàlạt của những ngày mưa dầm dề níu kéo cả một nỗi buồn se thắt .
Đàlạt có những chiều hanh nắng đến nao lòng .
Đàlạt của những ngày vào Đông trĩu nặng, thảm sầu. Bầu trời ảm đạm quyện mù trong không khí lạnh căm. Nhưng thật là kỳ lạ, dù đang là mùa Đông, Đàlạt vẫn có những buổi chiều nắng hanh vàng dịu nhẹ . Màu nắng vàng dịu nhẹ của buổi chiều rực lên từ màu vàng tươi của một loài hoa, đặc biệt, nở rộ trong mùa Đông : hoa Quỳ Hương .
Hoa Quỳ Hương (còn được gọi là Dã Quỳ, hoa Quỳ) vàng rực trên những con đường Làng, Xóm . Nếu có dịp về Đàlạt vào tiết Đông nên ghé về những con đường Làng quê xa thành phố để nhìn ngắm màu sắc vàng tươi( đến rộn rã cả lòng) của loài hoa Quỳ Hương. Mà phải là những con đường làng quê thật xa thành phố mới tìm gặp được Quỳ Hương. Cuộc sống văn minh phương tiện theo đà phát triển, những con đường được khai quang trải nhựa rộng rãi đã vô tình giết chết đời hoa một thời góp hương thi vị cho Đàlạt. Nếu có về tìm gặp Quỳ Hương xin về trong dịp giá đông và tìm đến những vùng xa, nơi còn có những con đường đất gập ghềnh, nơi một thời bấm cả mười ngón chân sau một cơn mưa nhão nhoẹt đường trơn ướt. Nơi thuộc về những kỷ niệm ngày xưa ! Nhưng nếu về Đàlạt để đón Xuân vui Tết thì đã… lỗi hẹn rồi ! Quỳ Hương chỉ khoe hương sắc cho đẹp và ấm nồng mùa Đông Đàlạt mà thôi. Khi qua Xuân, Quỳ Hương tàn tạ sắc hương để nhường cho hoa Đào, hoa Mai khoe sắc…
Mùa Xuân Đàlạt cũng nhiều thi vị …
Nhưng thôi ! Tản mạn về Đàlạt như thế là cũng vừa đủ chạnh lòng !
Theo dòng đời dâu bể, những đứa con của Đàlạt đã tan đàn xẻ nghé, lưu lạc phương trời. Tấm lòng thương nhớ còn giữ lại hàng năm qua Ngày Hội Ngộ để có dịp gặp lại nhau, nhìn thấy nhau và chia sẻ cho nhau những vui buồn của một thời nương náu. Và lưu giữ những kỷ niệm qua những bài viết đa dạng ( Thơ, Truyện, Tùy bút…) đóng góp cho Đặc San. Khuôn mặt “nổi-đình-nổi-đám” chuyên phụ trách về Đặc San Đàlạt, theo như tôi có biết, phải nhắc nhớ đến chị Quản Thị Hoài. Tôi chưa hề gặp Chị nhưng tình-đà-lạt đã là cơ duyên để tôi tìm đến. Mỗi lần Chị (qua email) có lời kêu gọi đóng góp bài vở là tôi cứ ngồi lì ở bàn phím . Tình-đà-lạt với nhau, nỡ lòng nào phụ nhau cho được . Rồi Nghiêm Hữu Phỉ. Những lúc anh em gặp nhau vẫn thường nhắc nhớ những ngày Đàlạt. Những ngày vui và những ngày buồn. Những kỷ niệm có những ngày mưa dầm và bùn trơn trợt trên đường về qua Ấp Nghệ Tĩnh. Nơi chốn bình yên một thời nương náu bao nhiêu là kỷ niệm . ..
Nay đã chia xa rồi …
Mùa này, ở San Diego có những buổi chiều nắng hanh vàng trải đều núi đồi ở vùng tôi cư ngụ . Tôi vui mừng tìm thấy vẻ dáng thân quen của Đàlạt dù đã nghìn trùng xa cách …

San Diego, mùa nắng 2005


TB: Bài viết cách nay đã lâu, nếu như ở thời điểm này viết về Đàlạt thì chắc là không còn cảm xúc gì để viết bởi Đàlạt giờ đây đã thay đổi đến độ phũ phàng…
về đà lạt thấy thương con phố
oằn nặng người,xe,nắng,bụi đường
lòng bỗng dưng buồn quá nỗi buồn
dáng liễu phố xưa còn đâu nữa !

cứ ngỡ tìm về đây nương tựa
những tháng, năm đi bỏ lạc đời
con phố bao mùa chung thủy đợi
người về tạ lỗi buổi chia xa !

người về tìm lại phố sương sa
chiều nắng vàng mơ trải núi đồi
rét lạnh nương theo từng góc phố
đêm vàng ánh điện mờ hơi sương

cả nửa đời chia nhớ chia thương
con phố chia chung nhiều kỷ niệm
như những ngày xuân chim én liệng
có em dáng đẹp phố Hòa Bình

như ngày nắng hạ của chúng mình
con dốc hai thương (*) dài bóng mát
em từ biển nắng về đà lạt
cất giấu nhiều thêm những hẹn hò

và mùa thu tĩnh lặng bên hồ
ngọt đắng cà phê chiều Thủy Tạ
em níu lòng anh thương đà lạt
vì em, đà-lạt-quá, trong anh

mùa đông, quê chúng mình, vẫn xanh
bởi dáng quỳ-hương rộ nẻo đường
có chút hanh vàng chiều nắng lượn
để lòng nhau ngơ ngẩn nhớ vương

em ơi! đà lạt quá nhiễu nhương
anh đi tay nắm bàn tay em
con-phố-bàn-tay từng đã quen
sao lạc đường như về chốn lạ !

đà lạt bây giờ xa đàlạt
oằn nặng người,xe,nắng,bụi đường
bàn tay xưa vẫn bàn tay thương
đàlạt giờ đây thương khó nổi !
THS

-----------
(*)dốc Hải Thượng